ΑΠΑΤΕΣ ΣΤΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ, Κακές επιστημονικές πρακτικές

Ο δημοσιογράφος και πρώην ερευνητής επιστημονικών εργαστηρίων Nicolas Chevassus-au-Louis διεξάγει στο βιβλίο αυτό μια διεισδυτική έρευνα για την εκρηκτική αύξηση των περιπτώσεων επιστημονικής απάτης και για τους παράγοντες που την υποκινούν.

Τη δεκαετία του 1970, ένα επιστημονικό σκάνδαλο με ποντίκια βαμμένα με σινική μελάνη έγινε πρωτοσέλιδο. Αποκαλύφθηκε ότι ένας ερευνητής στον τομέα του καρκίνου παρενέβαινε εσκεμμένα στα πειράματά του χρωματίζοντας τα μοσχεύματα δέρματος στα ποντίκια με μελάνι. Αυτή η περίπτωση αθέμιτης επιστημονικής συμπεριφοράς πήρε τεράστια δημοσιότητα και σηματοδότησε την αρχή μιας επιδημίας απάτης που μαστίζει στις μέρες μας την επιστημονική κοινότητα.

Από τα πειραγμένα αποτελέσματα και τα επινοημένα δεδομένα έως τις επεξεργασμένες εικόνες και τη λογοκλοπή, οι περιπτώσεις επιστημονικής απάτης έχουν εκτιναχθεί στα ύψη τις τελευταίες δύο δεκαετίες, κυρίως στις βιοϊατρικές επιστήμες. Ο συγγραφέας επισημαίνει τάσεις μεγάλης κλίμακας που έχουν οδηγήσει σε ένα περιβάλλον αυξημένου ανταγωνισμού, ακραίας ιδιοτέλειας και έμφασης στη βραχυπρόθεσμη επιβράβευση. Η έρευνα έχει γίνει πια τόσο εξειδικευμένη που όλο και λιγότεροι εμπειρογνώμονες είναι σε θέση να επαληθεύσουν τα πειραματικά ευρήματα. Και ο ρυθμός των δημοσιεύσεων στα περιοδικά έχει επιδεινώσει το σύστημα των επιστημονικών ανταμοιβών – το πρόταγμα «publish or perish» ισχύει περισσότερο από ποτέ. Ακόμη και όταν οι περιπτώσεις εσφαλμένων επιστημονικών πρακτικών ξεσκεπάζονται, οι ερευνητές συχνά αντιμετωπίζουν ελάχιστες συνέπειες και δεν αποκλείεται παραποιημένα δεδομένα να συνεχίζουν να κυκλοφορούν ακόμη και μετά την απόσυρση ενός άρθρου.

Με απολαυστική ευστροφία αλλά και διάθεση να στηλιτεύσει, η έκθεση αυτή περιγράφει λεπτομερώς τις συνθήκες που επέτρεψαν στα επιστημονικά πρότυπα να κατακρημνιστούν. Φέρνει στο φως τις έντονες κοινωνικές πιέσεις που οδηγούν στην απάτη, τεκμηριώνει τον ανεξίτηλο αντίκτυπο που έχει αφήσει στην επιστημονική κοινότητα και υπογραμμίζει τις πρόσφατες πρωτοβουλίες και προτάσεις για τη μείωση της έκτασης των αθέμιτων επιστημονικών συμπεριφορών στο μέλλον.